კრიტიკა

   ქართველი ხალხის შემოქმედებაში უდიდესი ადგილი უჭირავს ქართულ ცეკცებს. მიუხედავად იმირა, რომ ქართველი ერი ხშირად განიცდიდა მტერთა მრავალრიცხოვან შემოსევებს, საქართველომ ჩვენამდე მაინც მოიტანა ქართუილი ცეკვების კულტურა.
  ცეკვა იქცდა მხატვრული შემოქმედების ერთ–ერთ მთავარ მხატვრულ სახედ.
  დროთა განმავლობაში ქართული ცეგვები განიცდიდა ევოლუციას , არა მარტო შინაარსით , არამედ გარეგნული მხრითაც.
   ჩემი აზრით,  ქართველი ხალხი  განსაკუთრებით იყო შეყვარებული არა მარტო ცეკვებისადმი, არამედ მოცეკვავეებისადმიც.
  ერი თავის დიდი პატივისცემას ცეკვისა და მოცეკვავეებისადმი იმით გამოხატავდა, რომ ხალხურ თქმულებებში და სიმღერებში პატივისცემით მოიხსენიებდნენ მათ.
  მე ვფიქრომ, რომ ქართველი ერი მდიდარია ქართული ცეკვების მრავალფერობნებით, რომლებმაც დროს გაუძლო და ჩვენამდე მოაღწია. მაგალითად : ქართული, დავლური, მთიულური, აჭარული, მხედრული, მოხეური, ხამჯლური, სამაია, საშაირო, ბაღდადური, ყარაჩოხული, სატრფიალო, ფერხული და კიდევ სხვა მრავალი.

                          

ზოგი რამ ქართულ ცეკვაზე

  ქართველი  ხალხის მხატვრულ შემოქმედებაში ცეკვის ხელოვნებას დიდი ადგილი უჭირავს.
  ქართველმა ხალხმა შეინარჩუნა და განავითარა, ახალ სოციალურ ყოფასთან დაკავშირებით, თავისი მდიდარი საცეკვაო ხელოვნეის თვითარსებობა და ღირსება. ცეკვა იქცა ხალხის მხატრული შემოქმედების ერთ–ერთ სახედ.
  შემდგომში, ცეკვის ევოლუცია ხდება არა მარტო გარეგნული ფორმის ცვლილების მხრივ, არამედ შინაარსითაც, ასე იბადება  საბრძოლო, სატრფიალო, საქორწინო, გასართობი და სხვა ხასიათის ცეკვები.
  ქართველი ხალხი განსაკუთრებულ სიყვარულს იჩენდა თავის ცეკვებისადმი, მან გასაოცარი სისუფთავით შემოინახა უძველესი დროის საფერხულო ცეკვები.
  ხალხის დიდი სიყვარული ცეკვებისა და მოცეკვავებისადმი იქიდანაც ჩანს, რომ ცეკვის საუკეთესო შემსრულებელნი ხალხურ თქმულებებში და სიმღერებში პატივისცემით მოიხსენიებიან.
  ხალხური ცეკვების სახელწოდებების მარტო ჩამოთვლაც კი საკმარისად ადასტურებს საქართველოს ცეკვის ხელოვნების მრავალფეროვნებას: ქართული, დავლური, სახუმარო, მთიულური, ფერხული, ხორუმი, აჭარული, სამაია, ბაღდადური, სალხინო, დავლური, მოხეური, სატრფიალო და სხვა.

                

კრიტიკა

  mocemul statiaSi saubaria, Tu ra Zalian didi mniSvneloba aqvs cekvas adamianis cxovrebaSi. cekva ganasaxierebs fasdaudebel mflobelobaSi adamianis rasis mTel asaks.

  udidesma kompozitorebma baxma da Sopenma dagvitova uamravi idealizebuli sacekvao musika, romlebmac dros gauZlo da Zalian popularulia mTel msoflioSi. 

  aseve ar SeiZleba ugulebelvyoT mocartisa da beThovenis damsaxureba მუსიკის სფეროში, მათ ძალიან დიდი წვლილი შეიტანეს ცეკვის განვითარებაში.

  ხოლო შუბერტის დროს კი ცეკვის შესრულების სტილი სრულიად შეიცვალა. ამ ცვლილებაზე როგორც ცნობილია საფრანგეთის რევოლუციამ მოახდინა გავლენა.

სტატია jstor-დან

იყო თუ არა ერთ-ერთი მარტოდ მყოფი ცხრადან ყველაზე პოპულარული ვიდრე ტერფსიქორე?ეს სავსებით შესაძლებელია.მისი სახელი ძალიან მომხიბვლელი იყო.მისი თარგმანი სიტყვასიტყვით ნიშნავს ,,ხარობს ცეკვა და სული",რომელიც განსახიერებს ფასდაუდებელ მფლობელობაში ადამიანის რასის მთელ ასაკს,მის ერთიანობას.
  რამდენიმე კომპოზიტორს აერთიანებს ,,ჩაკეტილი სული" თავიანთ ცხოვრებაში.ზოგიერთმა როგორიცაა ბახი და შოპენი,მოგვცეს საუკეთესოდ  იდეალიზებული საცეკვცაო ფორმები,მათი მუსიკა რეალურად პრაქტიკული ცეკვებისთვის გამოიყენება.დანარჩენი,როგორიცაა მოცარტი და ბეთჰოვენი,არ შეიძლება არ აღვნიშნოთ მათი დამსახურება.150-მდე ცეკვაა შესრულებული  მოცარტის ორკესტრის და მუსიკალური ჯგუფების თანხლებით.ბეთჰოვენსაც აქვს წვლილი შეტანილი ცეკვის განვითარებაში.მისი მუსიკის თანხლებით 55-მდე ცეკვა არის შესრულებული.ისინი შედგება: minuete,lander,ecossaises,waltzes.
   შუბერტის დროს ცეკვის შესრულების სტილი შეიცვალა მსოფლიოში.სავარაოდოდ,გავლენა მოახდინა საფრანგეთის რევოლუციამ.ერთ-ერთი ცეკვა,კერძოდ ,,მრგვალი ცეკვა" გახდა პოპულარული,მიიღეს საზოგადოებაში,თუმცა მოწინააღმდეგენიც საკმაოდ იყვნენ.გერმანიაში და კერძოდ ვიენაში ძველი გლეხური ცეკა თანდათანობით ჩამოყალიბდა საზოგადოების ვალსად და ვალსი გახდა ერთ-ერტი ცნობილი და აღმაფრთოვანებელი ცეკვა.თუმცა ბევრში ეს ცეკვა გაღიზიანებასაც კი იწვევდა.
 ვებერმა იდეალურად ჩამოაყალიბა  ,,მოსაწვევი,საზოგადოებრივი ვალსი",შეადგინა 1819 წელს და გამოაქვეყნა 1821 წელს და არნიშნა რომ ეს ცეკვა უაღრესად დახვეწილი,სუპთა მუსიკალური ინტერპრეტაციით,სადაც ნახსენებია .შოპენმა და შუბერტმა გაიცნეს ერთმანეთი და ერთობლივად გამოსცეს ნაშრომი ცეკვის შესახებ,თუმცა დრო არ არის ცნობილი.ეს შეუძლებლად ჩანს,მაგრამ რეალობაა.მთავარი ისაა,რომ ის არსებობს და უდიდესია,ბრწყინვალეა.

ქართული ცეკვების შესახებ

    ქართველი ხალხის მხატვრულ შემოქმედებაში ცეკვის ხელოვნებას დიდი ადგილი უჭირავს.
   პირველყოფილ ადამიანთ ცეკვა უტილიტარული ხასიათის იყო.
  ქართველმა ხალხმა შეინარჩუნა და განავითრა, ახალ სოციალურ ყოფაცხოვრებასთან დაკავშირაბით, თვისი მდიდარი საცეკვაო ხელოვნების თვითარსებობა და ღირსება. ცეკვა იქცა ხალხის მხატვული შემოქმედების ერთ-ერთ სახედ.
   ქართველი ხალხი განსაკუთრებით  სიყვარულს იჩენდა თვის ცეკვებისადმი. მან გასაოცარი სისუფთვით შემოინახა უძველესი დროის საფერხულო ცეკვები.
   ხალხის დიდი სიყვარული და მოცეკვავეებისადმი იქიდანაც ჩანს, რომ   ცეკვის საუკეთესო შემსრულებელი ხალხურ თქმულებებში და სიმღერებში პატივისცემით მოიხსენებიან.
   ხალხური ცეკვების სახელწოდებების მარტო ჩამოთვლაც კი საკმარისად ადასტურებს საქრთველოს ცეკვის ხელოვნების მრავალფეროვნებას:

პროცესი ბიბლიოთეკაში

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის მთავარ კორპუსში არის ბიბლიოთეკა, სადაც დიდ დროს ვატარებ.
   საიფორმაციო წიგნიერებაში მქონდა შუალედური რისთვისაც მჭირდებოდა ინფორმაცია ქართული ცეკვების შესახებ. კატალოგში ვცადე მოძებნა, მაგრამ არაფერი იყო, ამიტომაც მივმართე ბიბლიოთეკარს, რომელმაც მირჩია რამიდენიმე წიგნი. სამწუხაროდ, ამ წიგნების მიღებისთვის დაახლოებით ორმოცი წუტი ვიცდიდი. შემდეგ აღმოჩნდა, რომ საცავში ეს წიგნები არ მოიპოვებოდა.პირველ დღეს, სამწუხაროდ, ვერეაფერი ვერ გავაკეთე, მეორე დღეს ისევ ვესტუმრე ბიბლიოთეკას და გამოწერილი წიგნების ნაცვლად სხვა წიგნები დამახვედრა ბიბლიოთეკარმა, რომლებიც ნაწილობრივ დამეხმარა ქართულ ცეკვებზე ინფორმაციის მოპოვებაში.

მთიულური

მთიულური
მთიულური — ქართული ხალხური ცეკვების ჯგუფი, რომლებიც ერთნაირ ტექნოლოგიურ მასალაზე (მრავალფეროვანი ჩაკვრები, ცერილეთები, მუხლილეთები, ბრუნები, ხტომისებური მოძრაობები) არის აგებული. მთიულური ცეკვაც, ხევსურულის მსგავსად მთაში იღებს სათავეს და მისი შინაარსიც სატრფიალო მეტოქეობას ეფუძნება. თუმცაღა განსხვავება ისაა რომ მთიულურში, პაექრობა მოცეკვავეთა ორ ჯგუფს შორის მიმდინარეობს. ეს არის საბრძოლო ხელოვნებისა და ოსტატობის ნამდვილი ზეიმი, რომლის მუსიკალური ზომაც, უმეტეს შემთხვევაშია 2/4.

სიმდი

სიმდი
ეს ორი ცეკვა ოსეთის რეგიონიდან იღებს სათავეს. მათ შორის ბევრი საერთოა, თუმცა ბევრია განსხვავებაც. მოძრაობები, კოსტიუმები (გრძელსახელოებიანი სამოსი, მაქსიმალურად მაღალი, წოწოლა თავსაბურავები) ორივე ცეკვაში ერთნაირია, თუმცა ხონგას მოცეკვავეთა შედარებით მცირე რაოდენობა ასრულებს, სიმდში კი მათი რიცხვი გაცილებით მეტია. ხონგას შესრულებაში განსაკუთრებით რთული და ამასთანავე სანახაობრივად ულამაზესი, მამაკაცის პარტიაა. სიმდი კი წყვილთა ნელ და ზუსტ მოძრაობებზეა აგებული. ამ ცეკვის მთავარი სილამაზე მოცეკვავეთა მწკრივების რიტმულ, ერთიან ტრიალსა და მათი შავ-თეთრი სამოსის მონაცვლეობა-კონტრასტს ეფუძნება.

ხორუმი

 

ხორუმი

ხორუმი, საბრძოლო ხასიათის ეს ცეკვა, საწყისს აჭარის რეგიონიდან იღებს. თავდაპირველად მას მხოლოდ რამოდენიმე ადამიანი ასრულებდა, მაგრამ დროთა განმავლობაში შემსრულებელთა რაოდენობა გაიზარდა და ხორუმის თანამედროვე ვარიანტში, ოცდაათიდან ორმოცამდე მოცეკვავეს შეუძლია მონაწილეობის მიღება. მიუხედავად იმისა, რომ მოცეკვავეთა შემადგენლობა შეიცვალა, თავად ცეკვის სტილი პირვანდელი და უცვლელი დარჩა. ცეკვა იწყება რამოდენიმე მოცეკვავის სცენაზე შემოსვლით, ისინი განასახიერებენ მეომრებს, რომლებიც ბრძოლის წინ დიდი სიფრთხილით ზვერავენ საომარ ტერიტორიას. შემდგომ ამისა კი სცენაზე ლაშქრის დანარჩენ წევრებსაც უხმობენ. ეს ცეკვა მაყურებელს ერთდროულად გადმოსცემს: ძიების, ბრძოლისა და მტერზე გამარჯვების სიხარულით გამოწვეულ განცდას. ხორუმი ცეკვაში განსახიერებული სიმბოლოა, ქართველ მებრძოლთა ვაჟკაცობისა და დიდებულებისა.

კინტაური

კინტოური

კინტოური ქალაქური ტიპის ცეკვათა რიცხვს განეკუთვნება და თავისი არსით ძველი ქალაქის ცხოვრებას ასახავს, თავად ცეკვის სახელწოდება, ძველი თბილისის კოლორიტი წვრილი ვაჭრების, კინტოების სახელს უკავშირდება. მოცეკვავეთა სამოსიც კინტოებისთვის დამახასიათებელია, შავი ატლასიას შარვალ-ხალათი და ვერცხლის ქამარში გაჩრილი აბრეშუმის წითელი ხელსახოცი. კინტოები ამ ხელსახოცებში გამოაკრავდნენ ხოლმე მყიდველის მიერ არჩეულ საქონელს (ძირითადად ხილს ან ბოსტნეულს) ასაწონად. კინტოებისთვის დამახასიათებელი გამჭრიახობა, სიმკვირცხლე და კომუნიკაბელურობა კარგადაა ასახული ”კინტოურის” ქორეოგრაფიულ გადაწყვეტაში.